هنر نوسنگی ، یک قدمی تمدن

نوسنگی چیست؟
بشر در دوران نوسنگی به چه پیشرفتی رسید؟
نوسنگی در خاورمیانه چه مزیتی دارد؟
سفالگری از چه زمانی و کجا آغاز شد؟
هنر نوسنگی چه ویژگی دارد؟

به چه دوره‌ای نوسنگی می‌گویند؟

آخرین و مهم‌ترین دوره از عصر حجر، چند قدم مانده به تمدن و دوره تحول ساخت ابزارهای دستی، «نوسنگی» نام دارد. در این دوره انسان شکارچی به کشاورزی و دامداری رو آورد که یکجانشینی را به دنبال داشت. البته یکجانشینی می‌تواند به عواملی چون مساعد شدن آب‌وهوا یا افزایش جمعیت هم ربط داشته باشد.

 نوسنگی در همه جای جهان هم‌زمان به وجود نیامد، نوسنگی در خاورمیانه و هلال حاصلخیز زودتر از اروپا شکل گرفت. هلال حاصلخیز یا داس بارور بخشی از خاورمیانه است که شامل قسمتی از ایران، مصر، بین النهرین در عراق، لبنان، اردن، نوار غزه، بخشی از سوریه  و جنوب شرقی ترکیه را در بر می‌گیرد. نوسنگی در خاورمیانه از ۱۰۰۰۰سال پیش از میلاد شروع شد و با ساختن ابزارهای مسی و آغاز دوران «مس سنگی» در ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد پایان یافت.

نوسنگی در هلال حاصلخیز به دو قسمت «نوسنگی پیش از سفال» و «نوسنگی با سفال» تقسیم می‌شود که مرحله اول خود شامل دو قسمت آ و ب است.

ابداعات

از زمانی که انسان فهمید به غیر از شکار از حیوانات می‌تواند بهره های دیگری هم ببرد و شروع به اهلی کردن آنان کرد و هم‌چنین با شروع کشاورزی، ابزارها و وسایل مورد نیاز او هم تغییر کرد؛ کم‌کم ابزارهای شکار اولویت خود را از دست دادند و افسار اسب و وسایل کشاورزی و یکجانشینی جای آن‌ها را گرفتند.چرخ، قایق، سفالگری و ریسندگی از ابداعات مهم بشر در این دوره است.

سفالگری

شروع سفالگری در همه جای جهان یکسان نیست؛ با وجود اینکه برای اولین بار در شرق آسیا از رس برای جلوگیری از ترش شدن سس ماهی استفاده می‌شد ولی امروزه سفالگری ما را به یاد تمدن‌های غرب آسیا به ویژه ایران و میان‌رودیان می‌اندازد دلیل این اتفاق استفاده‌ی کاربردی‌تر و گسترده‌تر آنان از سفال بود؛ به نوعی که تا حدودی تمام ابعاد هنر این منطقه را در برمی‌گیرد و پیشینه آن به ۱۰۰۰۰ سال می‌رسد.  

هنر نوسنگی

تفکیک هنر نوسنگی از ابداعات آن دوران، بسیار سخت است چرا که وسایل و ابزارهای کاربردی او دامنه هنر را تغییر می‌دادند. ظروف سنگی و سفالی، مجسمه‌های الهه مادر یا ونوس و درشت سنگ‌ها که در اروپا دیده می‌شوند از آثار هنری این دوران هستند.

ظروف سنگی و سفالی

تپه چخماق در نزدیکی شوشتر از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های فلات ایران است که با کاوش‌هایی که از سال ۱۳۴۸ توسط پروفسور ایچی ماسودا آغاز شد، ظروفی سفالی کشف شدند که به شکل خانه‌های کوچکی بودند که نشان از یکجانشینی و ساختن خانه است.

در گنج دره‌ استان کرمانشاه بقایای خانه‌های کاهگلی با کف گچی کشف شده‌اند که نشانی از اولین روستاها است هم‌چنین ظروف سفالی و سنگی از دوران نوسنگی که مشهورترین آن‌ها پیکره‌های گلی حیوانات است.

مجسمه‌های الهه مادر یا ونوس

همانند پیکره‌های کوچک ونوس که از دوران پارینه‌سنگی و میان‌سنگی کشف شده‌اند، مانند ونوس ویلندروف، پیکره‌های کوچک از زنان با تاکید بر اندام‌های باروری‌شان از این دوره نیز کشف شده‌اند. در این دوران مردان به شکار، دامداری و کشاورزی می‌پرداختند. زنان نقش کلیدی در اقتصاد و خانواده داشتند و به ریسندگی‌، سفالگری و کشاورزی می‌پرداختند و جایگاه خاصی داشتند پس این مجسمه‌ها نشان از قداست و احترام به مادر و زنان است.

معماری نوسنگی

یکجانشینی نیازمند خانه بود و با افزایش جمعیت و پیشرفت بشر، پناهگاه‌های صخره‌ای و طبیعی پاسخگوی نیاز انسان دوره‌ی نوسنگی نبود پس اولین خانه‌ها با سنگ و کاهگل کنار یکدیگر ساخته شدند و اولین روستاها را به وجود آوردند.

ویژگی هنر نوسنگی

هنر نوسنگی بر خلاف دوره‌های قبل که ماهیت طبیعت‌گرایی داشتند، بیشتر ماهیت انتزاعی پیدا می‌‌کند همین ویژگی نمادین بودن باعث می‌شود که در دوره‌های بعدی خط به‌وجود بیاید.